W pierwszej połowie XIII stulecia, władający Milskiem królowie czescy, rozpoczęli zakrojoną na szeroką skalę akcję osadniczą. Jednym z jej elementów było zakładanie nowych ośrodków miejskich. Ok. 1220 r. na lewym brzegu rzeki Kwisy, obok starej osady wiejskiej, lokowano królewskie miasto o nazwie Lubań.
W zamierzeniach władcy nowy ośrodek miejski miał z jednej strony kontrolować ważny szlak komunikacyjny (Wysoka Droga), z drugiej natomiast wzmacniać lokalne stosunki gospodarcze. Lubań, w momencie lokacji, znajdował się w granicach krainy nazywanej Milskiem. Z biegiem czasu na określenie ziem rozciągających się między rzekami Kwisą i Czarną Elsterą zaczęto używać również innych nazw. Żadna z nich nie okazała się jednak tak trwała, jak ukształtowana pod koniec XV w. nazwa „Górne Łużyce”. Tak więc Lubań był i jest miastem górnołużyckim, chociaż od 1815 r. administracyjnie związany jest z Dolnym Śląskiem. Miasto Lubań może poszczycić się liczącą już prawie 8 wieków przeszłością. Każdy, kto zetknął się bliżej z jego historią, z całą pewnością zauważył, że jest to bardzo bogate, ale i trudne dziedzictwo. Los nie oszczędzał „grodu” nad Kwisą. Liczne, pochłaniające doszczętnie zabudowę miejską pożary, długie, wyniszczające i stale powracające wojny oraz bezwzględne epidemie znaczą wyraźnie dzieje Lubania. Należy jednak podkreślić, że trudne momenty w historii miasta są również egzemplifikacją niezłomnej postawy jego mieszkańców. Za każdym razem, choć sytuacja wydawała się beznadziejna, z wielkim zapałem „przywracali je do życia”. Oczywiście nie można powiedzieć, że dzieje miasta to tylko klęski. Na przestrzeni wieków miasto przeżywało zarówno okresy niczym niezakłóconego spokojnego rozwoju, jak i lata wyjątkowej prosperity. Nadzwyczaj udane były: pierwsza poł. XVI w., koniec wieku XVII, II poł. wieku XIX, początek XX w. oraz przełom XX i XI w.
8 wieków historii, licząc od kluczowej daty 1220, uczyniło z Lubania jedenz największych i najważniejszych ośrodków miejskich w zachodniej części województwa dolnośląskiego. Gdyby Lubań nie został wyniesiony do godności miasta w XIII w., dzisiaj byłby tylko wsią, podobną do tych, które oglądamy w naszym regionie.
Skoro Lubań liczy już prawie 8 wieków, a do obchodów okrągłej rocznicy jego lokacji zostało 8 lat, warto się zastanowić czy nie uczcić tego wyjątkowego wydarzenia w niekonwencjonalny sposób? Pewien pomysł został wysunięty przez burmistrza Arkadiusza Słowińskiego. Mianowicie burmistrz chciałby, aby co roku, począwszy od 2013a skończywszy na 2020, ukazywał się tomik poświęcony historii jednego stulecia naszego miasta. W ten sposób powstałaby pierwsza polska kronika Lubania. Włodarz Lubania myśli również o tym, aby w prace nad ostatnim tomem dotyczącym powojennej historii, o której tak naprawdę wiemy bardzo mało, włączyła się jak najszersza grupa mieszkańców. Dlatego też apeluje, aby Ci, którzy posiadają materiały lub informacje istotne z punktu widzenia powojennej historii miasta, dostarczali je do Lubańskiego Centrum Historycznego lub Muzeum Regionalnego. Kronika mogłaby stać się ważnym elementem w procesie regionalnej edukacji i źródłem inspiracji dla wszystkich, którzy zechcą wykorzystać przeszłość w budowania nowoczesnego miasta. Zachęcamy do współpracy.
